เรียนรู้ การจัดการตนเองกับสภาองค์กรชุมชนตำบล ดอนศิลา

          เมื่อปี ถึงสองปีที่ผ่านมา  หลายท่านอาจได้ยินคำว่า "ตำบลจัดการตนเอง"  จริง ๆ  แล้วไม่ใช่คำใหม่อะไร  มันคือความพยายามในการพึ่งพิงตนเอง  จัดการตนเองในทุก ๆ  ด้าน เพื่อดำรงชีวิตอย่างมีความสุข  โดยไม่ใช่การ "รอ"  ให้ใครสักคนมาช่วยเหลือ  รวมถือนโยบายการช่วยเหลือต่าง ๆ  จากรัฐบาลหรือหน่วยงานต่าง ๆ  เพียงอย่างเดียว
          ความเข้มแข็งใด ๆ  ไม่จำเป็นต้องพร้อมในทุก ๆ ด้านแล้วค่อยลงมือทำ  แต่หากเราสามารถเริ่มทำจากจุดเล็ก หรือคนไม่กี่คนเข้ามาร่วมมือกัน  สานต่อ ทักทอ สิ่งต่าง ๆ  เข้าด้วยกัน   มันจะทำให้เราเห็นพลังแผ่ออกไปอย่างกว้างขวาง

          สภาองค์กรชุมชนตำบลดอนศิลา ก็เช่น  จุดเริ่มมาจากกลุ่มผู้หญิงที่เริ่มคุยกันจากเรื่องอาชีพ  และขยับประเด็นมาเป็นกองทุนสวัสดิการชุมชนเพื่อแรงงานนอกระบบ  เกี่ยวร้อยกลุ่มต่างๆ เข้าด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็น กลุ่มออมทรัพย์ ธนาคารหมู่บ้าน  กลุ่มหัตถกรรม  กลุ่มเกษตร  กลุ่มแปรรูปอาหารฯ  กลุ่มดูแลสิ่งแวดล้อม ฯลฯ  และมีการจัดระบบข้อมูล  การจัดหมวดประเด็นงาน  การพัฒนาบุคลากร  และค่อย ๆ ขับเคลื่อนไปอย่างช้า ๆ  และทำความเข้าใจกับชุมชน ตำบลใกล้เคียง   ในขณะเดียวกันก็มีการรวบรวมข้อมูล  วิเคราะห์ปัญหา  ส่งต่อข้อเสนอและทางออกต่อแนวทางการแก้ไขและพัฒนาชุมชนให้สอดคล้องกับความต้องการของชุมชน  ไปยังหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ  เช่น  สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์   สำนักงานสหกรณ์จังหวัด  กรมตรวจบัญชีสหกรณ์จังหวัด  สำนักงานกองทุนฟื้นฟูและพัฒนาเกษตรกร  สำนักงานพัฒนาชุมชน  สถาบันการศึกษา และมหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย สภาพัฒนาการเมือง  สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน  ฯลฯ ต่างเข้ามาสนับสนุนให้ความร่วมมือมากขึ้น  ยิ่งทำให้คณะกรรมการมีความมั่นใจในการเดินหน้าเพื่อพัฒนาชุมชนต่อไป
          ดังเหมือนสองวันที่ผ่านมา (วันที่ 8-9 สิงหาคม 2555)  สภาองค์กรชุมชนตำบลดอนศิลา ได้ถูกคัดเลือกให้เป็นตำบลต้นแบบอีกครั้งของจังหวัดเชียงราย  1 ใน 15 แห่ง ของประเทศไทย  ที่จะหยิบยกประเด็นการขับเคลื่อนงานหลัก ๓ เรื่องเพื่อนำเสนอต่อสาธารณะ  ประกอบด้วย  เรื่องการจัดการกองทุนสวัสดิการชุมชนท้องถิ่น ต.ดอนศิลา   การพัฒนาส่งเสริมอาชีพและรายได้สำหรับผู้พิการและสตรี  และการแก้ไขปัญหาเรื่องที่ดินทำกิน  กล่าวคือ

          การขับเคลื่อนกองทุนสวัสดิการชุมชนท้องถิ่น ตำบลดอนศิลา เริ่มขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2550  โดยการรวมตัวกันของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแรงงานนอกระบบ ที่ร่วมกันผลักดัน พรบ. ประกันสังคมมาตรา 40 ปรับเปลี่ยนจากการออมทรัพย์ มาเป็นการออมเพื่อสวัสดิการชุมชน  และได้รับการสนับสนุนจากสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) พอช.  เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน  ซึ่งทางกองทุนมีการบริหารจัดการเงินกองทุนไม่ให้ซ้ำซ้อนกับ กลุ่มออมทรัพย์หรือธนาคารหมู่บ้าน   กล่าวคือ  กองทุนจะไม่มีการปล่อยกู้เพื่อเพิ่มภาระหนี้สินหลายทางให้กับสมาชิกในตำบล  และหากเก็บในไว้ธนาคารเพียงอย่างเดียว  ปีหนึ่งก็ได้รับดอกเบี้ยเงินฝากธนาคารเพียงน้อยนิด   คณะกรรมการจึงเห็นสมควรร่วมกัน  โดยแบ่งเงินกองทุนส่วนหนึ่งมาฝากไว้กับกลุ่มออมทรัพย์  ซึ่งจะได้เงินปันผลจาการกำไรสุทธิของกลุ่มออมทรัพย์ทุกปี  และเป็นการเพิ่มทุนให้กับกลุ่มออมทรัพย์อีกด้วย   ที่ผ่านมากองทุนสวัสดิการฯ ตำบลดอนศิลา  ได้รับเงินปันผลเพียงพอต่อการบริหารจัดกองทุน รวมถึงการจ่ายสวัสดิการแก่สมาชิก  โดยไม่กระทบต่อเงินออมของสมาชิกที่มีอยู่เลย
          ส่วนการพัฒนาส่งเสริมอาชีพและรายได้สำหรับผู้พิการและสตรีนั้น  มีการเชื่อมโยงการทำงานร่วมกับสำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเวียงชัย  สำนักงานเกษตรอำเภอเวียงชัย  การทำงานร่วมกับโรงพยาบาลสมเด็จพระญาณสังวร  องค์การบริหารส่วนตำบลดอนศิลา  สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์  ฯลฯ   ซึ่งเน้นเรื่องการสร้างเครือข่ายเพื่อการแลกเปลี่ยนเรียนรู้  การพัฒนาผลิตภัณฑ์และการตลาดได้กว้างขวางมากขึ้น  รวมถึงการพัฒนาระบบข้อมูล  โครงการฯ  เพื่อเข้าถึงแหล่งงบประมาณในการพัฒนากลุ่มอาชีพอย่างต่อเนื่อง
          เรื่องสุดท้ายเป็นการแก้ไขปัญหาที่ดินทำกินโดยชุมชนนั้น  จากข้อมูลเรื่องข้าวนั้น พบว่า ปัจจุบันเกษตรกรส่วนใหญ่ มีปัญหาเรื่องที่ดินหลุดมือ  เป็นหนี้  หรือมีที่นาแต่ไม่เพียงพอ จึงมีการเช่าที่นาเพิ่ม  คณะกรรมการชุมชนบ้านสมานมิตร  ซึ่งเป็นกลุ่มสมาชิกของสภาองค์กรชุมชนตำบล   จึงได้ศึกษาและเรียนรู้กับชุมชน ภาคีอื่นในจังหวัดและนอกจังหวัด  จึงได้นำแนวคิดเรื่องโฉนดชุมชนมาปรับใช้   และได้ดำเนินงานตามบันได 9 ขั้น  จึงขอจัดให้มีโฉนดชุมชนบ้านสมานมิตร
 

          จากการดำเนินงานดังกล่าวอาจส่งผลให้ชุมชนใกล้เคียงที่ยังไม่่เข้าใจแนวคิดการจัดการที่ดินโฉนดชุมชน คัดค้านต่อ คณะกรรมการประสานงานเพื่อจัดให้มีโฉนดชุมชน (ปจช.)  และคณะกรรมการดำเนินงานก็ไม่นิ่งนอนใจ  พยายามพัฒนาข้อมูล และทำความเข้าใจอย่างรอบด้านต่อไป รวมถึงการจัดตั้งกองทุนธนาคารที่ดินและที่อยู่อาศัยเพื่อสวัสดิการชุมชน คนตำบลดอนศิลา  โดยหวังเพียงว่า  จะสามารถช่วยเหลือ บรรเทาความเดือดร้อนให้กับพี่น้องคนยากคนจน ในด้านที่อยู่อาศัย  ที่ดินทำกิน และช่วยกันรักษาผืนดินไว้ให้กับคนในตำบลได้นานที่สุด  ก่อนที่จะตกเป็นคนอื่น หลังจากประเทศไทยเปิดรับอาเซียนอย่างเต็มตัวในปี พ.ศ. 2558

          การลงพื้นที่ถ่ายทำสารคดีชุมชนต้นแบบ  โดยทีวี บูรพา   ได้สร้างการเรียนรู้ให้กับคณะทำงานสภาองค์กรชุมชนตำบลอีกด้านหนึ่ง  เกี่ยวกับการพัฒนาสื่อโดยชุมชน   สมาชิกในชุมชนก็ได้เรียนรู้ร่วมกับสมาชิกสภาฯ เช่นกัน  และเข้าใจแนวทางการขับเคลื่อนงานสภาฯ มากขึ้น
           จึงขอขอบคุณผู้นำทุกท่าน  คณะกรรมการทุกคน  และทีมงานถ่ายทำสารดคี  ไว้ ณ ที่นี้ด้วย..